04 lutego 2017

Duke Ellington – Duke Ellington’s Concert Of Sacred Music

Kiedy w orkiestrze Duke’a Ellingtona na scenie pojawiają się między innymi Cootie Williams, Johnny Hodges, Paul Gonsalves, Harry Carney i Louie Bellson w zasadzie można uznać, że album jest wybitny i na tym zakończyć. Oczywiście, znawcy tematu będą narzekać, że skład orkiestry z roku 1965, kiedy nagrano pierwszy z cyklu „Sacred Concerts” to już nie ten sam zespół, co dwadzieścia lat wcześniej, że mistrz skomponował już wszystkie swoje najbardziej znane melodie. Pewnie sporo w tym racji, jednak album „Duke Ellington’s Concert Of Sacred Music” jest w opinii samego twórcy jednym z najważniejszych dzieł jego życia i już tylko z tego powodu wart jest zainteresowania.

Przez wielu znawców ta płyta uważana jest za jeden z najważniejszych jazzowych albumów wszechczasów, niektórzy z krytyków, którzy próbują zestawić listę powiedzmy 20 najistotniejszych dla rozwoju gatunku albumów umieszczają ten album gdzieś w okolicach połowy zestawienia. Sam nie podzielam aż takiego entuzjazmu. „Duke Ellington’s Concert Of Sacred Music” jest jednak nagraniem ważnym historycznie, ciekawym muzycznie i dodatkowo ocenianym jako niezwykle kontrowersyjne już w czasie jego powstania i wywołującym wiele emocji i skrajnie różnych komentarzy do dzisiaj.

Warto zatem jak zawsze mieć swoje własne zdanie, a tego nie da się wyrobić bez posłuchania tego niewątpliwie niezwykłego jazzowego albumu. Jeśli się Wam spodoba – cały cykl ma jeszcze dwie kolejne części, zwykle oceniane nieco słabiej, czasem nawet o zgrozo – biorąc pod uwagę kontekst i religijne motywy powstania tych kompozycji – oceniane jako skok na kasę, co w przypadku Duke’a Ellingtona wydaje się mocnym nadużyciem, bowiem należał on do nielicznego grona muzyków jazzowych, którzy na braki finansowe nie narzekali, mimo tego, że przez całe życie musiał utrzymywać całkiem liczną orkiestrę.

Cały album, złożony z 11 kompozycji, uzupełniony po latach o 2 alternatywne ścieżki świąteczne (koncert odbył się 26 grudnia 1965 roku) pomyślany został przez kompozytora jako muzyczna całość, łącząca muzyczną tradycję jazzową, muzykę religijną, fragmenty liturgii katolickiej, muzykę klasyczną, spirituals, gospel, odrobinę tańca (w kościele też można, szczególnie amerykańskim) i bluesa.

Duke Ellington dość otwarcie deklarował, że nie napisał mszy, a jedynie muzykę inspirowaną czynnościami liturgicznymi i mogącą im towarzyszyć. W związku z niezwykle szczegółowo rozpisaną partyturą oraz rozbudowanym aparatem wykonawczym potrzebnym do realizacji wizji mistrza, jego „Sacred Concerts” należą do często omawianych, ale niezwykle rzadko wykonywanych kompozycji. Dlatego również warto sięgnąć po oryginalne nagranie, zawsze najbliższe wizji jego twórcy.

Od orkiestry Ellington wymagał zarówno filharmonicznej precyzji, jak i swingowego podejścia do rytmu. Dodatkowo potrzeba chóru gospel i paru solistów. Dziś zgromadzenie adekwatnej grupy muzyków jest zadaniem raczej niewykonalnym. Może właśnie dlatego dzieło życia Duke’a Ellingtona nie zrobiło takiej kariery, jak dziesiątki napisanych przez niego, przy większej lub mniejszej pomocy członków orkiestry, jazzowych standardów.

Dla wielu wiernych obecność saksofonów i trąbek w kościele była wtedy zupełnie nie do zaakceptowania. Mimo tego z pierwszym koncertem znanym dziś jako „Duke Ellington’s Concert Of Sacred Music”, olbrzymi zespół wykonawców zdołał odwiedzić niemal 50 kościołów na całym świecie. Premierowe wykonanie odbyło się we wrześniu 1965 roku w San Francisco i dziś dostępne jest w nie do końca legalnym obiegu w postaci płyty CD jako „ A Concert of Sacred Music Live from Grace Cathedral” oraz w postaci w zasadzie amatorskiego nagrania filmowego zatytułowanego najczęściej „Love You Madly/A Concert of Sacred Music at Grace Cathedral”. Nagranie oficjalne, zarejestrowane 3 miesiące później w Nowym Jorku w prezbiteriańskim kościele w Nowym Jorku to właśnie „Duke Ellington’s Concert Of Sacred Music”, dziś w obszernej dyskografii Duke’a Ellingtona brzmi nietypowo, choć już nie jest ani muzycznym, ani obyczajowym skandalem. Fragmenty grywane są czasem przez duże orkiestry, niekiedy nawet w kościołach, głównie przy okazji rocznicowego wspominania olbrzymiego dorobku Duke’a Ellingtona – jednego z najważniejszych amerykańskich kompozytorów XX wieku. Dla samego Twórcy to było dzieło życia, choćby dlatego wypada je poznać i zrozumieć.

Duke Ellington
Duke Ellington’s Concert Of Sacred Music
Format: CD
Wytwórnia: RCA Victor / BMG
Numer: 090266338627 (część zestawu „The Duke Ellington Centennial Edition: The Complete RCA Victor Recordings (1927-1973)”)

03 lutego 2017

Take 6 – So Much 2 Say

Kariera niezwykłego zespołu Take 6 rozpoczyna się właściwie w 1988 roku, z chwilą wydania pierwszego, debiutanckiego albumu nazwanego – jak to często w przypadku debiutów bywa – zwyczajnie „Take 6”. Z pewnością nie przypuszczałem wtedy, że zespół trafi do naszego Kanonu Jazzu, a jego członkowie, że zrobią tak oszałamiającą światową karierę. Zespół powstał mniej więcej w 1980 roku, w założeniu jako wokalny zespół gospel występujący bez instrumentów (a capella). Takich grup w Stanach Zjednoczonych powstawało i powstaje wiele, a wzorem dla wszystkich jest oczywiście istniejący do dziś The Blind Boys Of Alabama.

Take 6 w miarę w niezmienionym składzie istnieją do dziś, co już samo w sobie oznacza, że odnieśli sukces, jednak ich chwile sławy to bez wątpienia przełom lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, okres ich pierwszych nagrań i jednocześnie czasy, kiedy niemal wszystkie możliwe nagrody trafiały w ich ręce, łącznie z hurtowo przyznawanymi zespołowi w różnych kategoriach nagrodami Grammy. Ostatnia produkcja zespołu – wydany w 2016 roku album „Believe” właśnie trafia na sklepowe półki.

Muzycy Take 6 na przestrzeni lat zapraszali do współpracy wielkie sławy, które zaproszenia przyjmowały, legitymizując mocną pozycję zespołu w muzycznym świecie. W ten sposób na płytach Take 6 możecie wysłuchać między innymi Stevie Wondera, Raya Charlesa, Ala Jarreau, Whitney Houston i nieco mniej u nas znaną, a niezwykle popularną w USA jazzową wokalistkę Nnenę Freelon. W produkcje albumów angażowali się Joe Sample, Quincy Jones i Marcus Miller.

Muzycy zespołu, którzy nie ukrywali, że ich cel muzyczny jest równie ważny jak ten związany z głoszeniem ewangelii, szczególną uwagę poświęcają płytom z Kolędami, bowiem pośród 17, jeśli mnie pamięć nie myli płyt, już 3 pełne albumu zdążyli poświęcić muzyce związanej ze świętami Bożego Narodzenia. Z pewnością ma to również związek z finansowym aspektem działalności zespołu.

Szczególnie ortodoksyjni fani jazzu uznają być może, że prawdziwe wokalne grupy jazzowe to zespoły w rodzaju The Manhattan Transfer, New York Voices, Swingle Singers czy sięgając głębiej do historii gatunku – Andrews Sisters, czy Lambert, Hendrics and Ross. Trudno też nie przypomnieć przy okazji o światowej klasy polskim zespole Novi Singers. Jest w tym sporo racji. Jednak dzięki istnieniu takich zespołów jak Take 6 wielu młodych ludzi dowiaduje się, że jazzu da się słuchać i nie ucieka na dźwięk tego nieznanego dla nich słowa, które mgliście związane jest z nieznanymi i niezrozumiałymi dźwiękami.

Trudno również odmówić zespołowi genialnych wręcz aranżacji i ciekawych pomysłów na urozmaicenie koncertów, choć tu znowu malkontenci często twierdzą, że Bobby McFerrin potrafi to wszystko sam zaśpiewać i mimo, że sam ma na swoim koncie „Don’t Worry Be Happy” – jedną piosenkę, która sprzedała się pewnie w większej ilości egzemplarzy niż wszystkie albumy Take 6, nikt nie kwestionuje jego pozycji w jazzowym świecie.

Cuda się zdarzają, czasem udaje się połączyć komercyjny sukces i możliwość dotarcia do każdego zakątka świata i do bardzo szerokiego grona słuchaczy, z dobrą muzyką i ważnym w przypadku Take 6 przesłaniem duchowym.

Po nagraniu dwu pierwszych płyt – „Take 6” i „So Much 2 Say” zespół nie miał już później takiego szczęścia do wyboru repertuaru i choć jeszcze wiele lat był gwiazdą wszelkich letnich festiwali jazzowych, z pewnością lata świetności panowie mają już dawno za sobą.

Wokaliści Take 6 pokazują, co oznacza mistrzowskie harmonia, perfekcyjne panowanie nad głosem, pomysłowe aranżacje wykorzystujące barwy głosu w nieznane dotąd sposoby. Zespół bawi się muzyką, niemal od niechcenia prezentując precyzję wykonawczą mogącą budzić jedynie podejrzenia, że sporo w tym obróbki postprodukcyjnej. Wystarczy jednak choćby jedno spotkanie z zespołem na żywo, żeby przekonać się, że „So Much 2 Say” mogło zostać nagrane bez żadnej komputerowej ingerencji w zarejestrowaną muzykę.

Trochę szkoda, że dziś zespół sięga po instrumenty, błądząc i poszukując na siłę popularności nagrywając jazzowe standardy w sposób niestety mocno odtwórczy. Warto jednak wrócić do ich wczesnych nagrań, a „So Much 2 Say” jest moim zdaniem ich najdoskonalszą płytą, przynajmniej do dzisiaj.

Take 6
So Much 2 Say
Format: CD
Wytwórnia: Reprise / Warner
Numer: 075992589222

01 lutego 2017

Kalle Kalima – High Noon

Kalle Kalima, pochodzący z Finlandii gitarzysta ma na swoim koncie całkiem pokaźną dyskografię. Jednak z pewnością to właśnie dzięki wytwórni ACT Music o jego istnieniu z pewnością dowie się znacznie szersze grono fanów jazzu. Zasługa to znakomitej muzyki, ale również doskonałej organizacji promocji i dystrybucji jaką oferuje ta wytwórnia. Muzyk ma na swoim koncie między innymi współpracę z Tomaszem Stańko i gitarzystą Marc’kiem Ducretem. Był członkiem wielu zespołów, stworzył też sporo swoich własnych muzycznych projektów. Nie jest zatem muzycznym debiutantem. Nawet jeśli o nim wcześniej nie słyszeliście.

Jego najnowszy album nagrany dla ACT Music – „High Noon” to powrót do muzyki country and western, której w młodości słuchał, za sprawą swojego nauczyciela gitary Kalle Kalima. Centralnym punktem tego albumu są 4 kompozycje Dimitri Tiomkina, autora muzyki do wielu klasycznych westernów sprzed lat. Repertuar albumu jest dość zaskakujący – oprócz wspomnianych już melodii country and western kompozycje Jeana Sibeliusa, Stana Jonesa i Leonarda Cohena. „Ghost Riders In The Sky” Jonesa można uznać za utwór w klimacie podobny do filmowej muzyki Tiomkina, jednak obecność Sibeliusa można wytłumaczyć jedynie fińskim patriotyzmem lidera zespołu. Trudno byłoby znaleźć inny album łączący Sibeliusa, Tiomkina i Cohena w jedną spójnie brzmiącą całość. To potrafi Kalle Kalima.

W nagraniu wzięli udział Greg Cohen i Max Andrzejewski. Ten pierwszy jest muzykiem o generację starszym od lidera, związanym głównie z przeróżnymi formacjami Johna Zorna i Ornette Colemana. Max Andrzejewski to wschodząca gwiazda niemieckiej sceny młodego pokolenia, świetnie zapowiadający się bębniarz, który znalazł doskonałe porozumienie ze starszym o ponad 30 lat basistą.

Pionierem jazzowego traktowania starych kowbojskich melodii jest Bill Frisell, słuchając albumu „High Noon” trudno uciec od porównania z niezliczoną ilością albumów Billa Frisella. Z tego porównania jednak Kalle Kalima wychodzi obronną ręką, potrafiąc nadać swoim interpretacjom indywidualny, zrelaksowany, pozbawiony z pewnością celowo tanecznego rytmu, klimat.

„High Noon” jest kolejnym po „Some Kubrick’s Of Blood” albumem fińskiego, choć związanego mocno z berlińską sceną muzyczną gitarzysty, nawiązującym do muzyki filmowej. Być może już wkrótce usłyszymy jego własne kompozycje w jakiejś kasowej produkcji. Wielu znamienitych muzyków jazzowych pisało przecież wyśmienite ścieżki dźwiękowe.

Kalle Kalima nie kopiuje pomysłów Billa Frisella. Znane melodie traktuje dużo mniej dosłownie, pozostawiając słuchaczowi chwilę na ich rozpoznanie, serwując jednocześnie rozbudowaną paletę brzmień i interpretując znane klasyki w unikalny sposób. Jest teoretycznie blisko, a jednak daleko od oryginału, próbując oddalić się tak jak tylko to możliwe, żeby łącznikiem z oryginalną kompozycją nie pozostała jedynie nazwa utworu i nazwisko kompozytora na okładce.

Mam nadzieję, że „High Noon” jest początkiem współpracy tego niezwykle kreatywnego gitarzysty z ACT Music. Liczę na kolejne nagranie, być może w towarzystwie innych gwiazd wytwórni. Niewątpliwie możecie pomóc w powstaniu kolejnych płyt, kupując „High Noon” w najbliższym dobrym sklepie muzycznym, któremu musicie pomagać kupując w nim jak najwięcej.

Kalle Kalima
High Noon
Format: CD
Wytwórnia: ACT!
Numer: ACT 9596-2

31 stycznia 2017

Hank Mobley - Workout

Tytuł najbardziej niedocenianego muzyka ery hard-bopu był przyznawany wielokrotnie wielu różnym muzykom, w tym również przypisywany Hankowi Mobleyowi. Nie ma oczywiście sensu rozstrzyganie, czy to właśnie on był tym najbardziej niedocenionym. Z pewnością jednak szczęścia do komercyjnej kariery nie miał, choć był blisko wejścia na jazzowe salony, choćby w czasie, kiedy powstał album „Workout”, kiedy znalazł się w koncertowym zespole Milesa Davisa. Co prawda znalazł się tam trochę w roli zastępcy i braku lepszych możliwości, ale z pewnością sprawdził się co najmniej równie dobrze, jak inni wzywani do zastąpienia Johna Coltrane’a muzycy – Sonny Stitt i Jimmy Heath.

Hank Mobley, jak wielu innych muzyków urodzonych w latach trzydziestych ubiegłego wieku zaczynał swoją jazzową karierę w Jazz Messengers Arta Blakey’a, wcześniej grywał coś. Co dziś nazywamy R&B w lokalnych zespołach od zawsze bardzo muzycznego stanu New Jersey. Jego debiutancki album – „Hank Mobley Quartet” został wydany w 1955 roku. Wcześniejsze nagrania z 1953 ukazały się już w XXI wieku. Debiut dla Blue Note wypadł dość okazale, tym bardziej, że jego kwartet tworzyli wtedy Horace Silver, Doug Watkins i Art Blakey.

W naszym radiowym Kanonie Jazzu Hank Mobley znalazł się za sprawą albumu „Soul Station” z 1960 roku. To właśnie trzy płyty nagrane na przełomie 1960 i 1961 roku – „Soul Station”, „Roll Call” i „Workout” są uznawane, całkiem zresztą słusznie za najważniejsze w solowej dyskografii Hanka Mobleya. Jego kariera zakończyła się właściwie z końcem lat sześćdziesiątych, kiedy musiał ograniczyć działalność w związku z problemami zdrowotnymi. Próbował wrócić na scenę pod koniec życia, zmarł w związku z chorobą płuc w 1986 roku.

W latach sześćdziesiątych nagrał ponad 20 płyt dla Blue Note, uczestniczył też w niezliczonej ilości sesji wielkich gwiazd tej wytwórni, zawsze ceniony przez muzyków w rodzaju Wyntona Kelly, Freddie Hubbarda, Sonny Clarke’a, Granta Greene’a, czy Herbie Hancocka za melodyjne, pozbawione najmodniejszej wtedy drapieżności Johna Coltrane’a dźwięki i zdolności kompozytorskie. W jego dyskografii znajdziecie też studyjny album Milesa Davisa – „Someday My Prince Will Come” i szereg nagrań koncertowych, w tym te oficjalne – z Blackhawk i Carnegie Hall z 1961 roku.

„Workout” to jednak nie tylko ważna pozycja w dyskografii Hanka Mobleya, to również jedna z pierwszych istotnych sesji nagraniowych startującego dopiero do wielkiej kariery Granta Greene’a. Zanim powstał ten album, oprócz paru nieistotnych dziś nagrań, gitarzysta miał na swoim koncie jedynie kilka miesięcy wcześniej zarejestrowany własny album „Grant’s First Stand”. Jego album „Green Street” został nagrany dosłownie kilka dni po rejestracji „Workout”.

Warto zauważyć, że w pierwotnej wersji tego albumu w programie znalazła się jedynie jednak kompozycja, której autorem nie jest Hank Mobley. Muzycy przypomnieli mocno już wtedy wiekowy, pochodzący z 1927 roku standard Raya Hendersona – „The Best Things In Life Are Free”, melodię, która właściwie nieco na wyrost bywa nazywana jazzowym standardem, bowiem jej jedyne znaczące jazzowe wykonania należą oprócz Hanka Mobleya do Lou Donaldsona i Mela Torme (ścieżka dźwiękowa do jednej z kilku wersji filmu „Good Times”). Amerykanie pamiętają może jeszcze wykonania Sama Cooke’a i Binga Crosby. Ot taka rozrywkowa piosenka z lat czterdziestych, kiedy znajdowała się kilkakrotnie na listach przebojów.

Taka zwyczajna sesja, jakich odbywało się wtedy wiele. Świetne kompozycje, doskonały Hank Mobley, wyśmienity Grant Green, dla wielu fanów tego gitarzysty „Workout” jest jedną z najlepszych jego płyt, do tego fantastyczny – kolejny niedoceniony w swoim czasie Wynton Kelly i wyborna sekcja. Razem – kolejny album jakich wtedy powstawało wiele, a które dziś uznajemy za arcydzieła gatunku.

Hank Mobley
Workout
Format: CD
Wytwórnia: Blue Note
Numer: 077778408024

29 stycznia 2017

Viktoria Tolstoy - Meet Me At The Movies

Viktoria Tolstoy nie rozpieszcza swoich fanów nadmiarem nagrań. Jej ostatni album ukazał się w 2013 roku („A Moment Of Now”), a cała dyskografia, obejmuje, jeśli dobrze udało mi się policzyć 12 albumów. Jej debiut – album „Smile, Love And Spice” ukazał się w 1994 roku, więc daje to średnio album co 2 – 3 lata, co w połączeniu z raczej niezbyt częstymi występami gościnnymi u innych artystów sprawia, że raczej trudno nazwać Viktorię artystką zapracowaną. Jednak i tym razem warto było czekać.

Zestaw filmowych melodii wybranych przez Viktorię Tolstoy zawiera muzyczne fragmenty filmów, które są jej bliskie, zarówno tych bardzo starych, jak i nieco nowszych. W efekcie dostajemy spójny zestaw ballad obejmujący kilka dekad muzyki filmowej, od pochodzącej z lat trzydziestych ubiegłego wieku kompozycji „As Time Goes By” Hermana Hupfielda znanej z „Casablanki” po współczesne utwory Bjork, Annie Lennox i Seala. Nie wszystkie piosenki kojarzą się jednoznacznie z filmowymi przebojami, jednak wszystkie pochodzą ze ścieżek dźwiękowych do znanych na całym świecie filmowych przebojów.

„Meet Me At The Movies” to album niezwykle osobisty, z pewnością nie przypadkowy zbiór piosenek związanych filmowym rodowodem. W nagraniu wzięli udział muzycy współpracujący od lat z Viktorią Tolstoy, a gościnnie zagrali Iiro Rantala i Nils Landgren. Jak można dowiedzieć się z tekstu umieszczonego na okładce, pierwotnie materiał miał zostać zarejestrowany z udziałem dużej orkiestry. Nie wiem, jak brzmiałoby takie nagranie, mnie jednak podoba się kameralne, skupione na głosie wokalistki i istocie tekstów brzmienie albumu.

Oczywiście najważniejszy jest tekst i jego interpretacja, jednak ten album to również kolejne wyśmienite nagranie Iiro Rantali i kilka wybornych popisów Mattiasa Svenssona na akustycznym kontrabasie. To właśnie kontrabas w „The Book Of Love” – melodii z filmu „Shall We Dance” jest jednym z najciekawszych momentów albumu. Pochwalić mależy również pozostałych członków zespołu, a gościnnie występującego w dwu utworach Nilsa Langrena w szczególności, za bardzo kameralną i odbiegającą od jego własnych nagrań produkcję.

Viktoria Tolstoy jest jedną z tych nielicznych wokalistek, które posiadają wielki dar przekonywania i sprawiają, że każdemu słuchaczowi wydaje się, że śpiewa właśnie dla niego i tylko dla niego. Nie nagrywa często, nie pojawia się co roku na wszystkich możliwych festiwalach, sprawia, że warto na nią czekać. Być może usłyszymy kiedyś jej piosenkę w czołówce jakiejś wielkiej filmowej produkcji, za sprawą albumu „Meet Me At The Movies” potwierdza, że mogłaby nagrać własny filmowy przebój. Na ten album warto było czekać ponad 3 lata, mam nadzieję, że na kolejny nie będzie trzeba czekać równie długo.

Viktoria Tolstoy
Meet Me At The Movies
Format: CD
Wytwórnia: ACT Music
Numer: ACT 9827-2